Biography[edit]

ዶ/ር ዲሪባ ጎንፋ " Dirribaa Gonfaa- በአፋን ኦሮሞ"

መግቢያ

የዶ/ር ጎንፋ የሕይወት ታሪክ በደንብ የተቀነባበረ የሕይወት ጉዞ ትረካ ነው። ይህ መጽሐፍ በኅብረተሰቡ ውስጥ ያከናወናቸውን ነገሮች ፣ ትግሉንና ያበረከተውን አስተዋጽኦ ጎላ አድርጎ ይገልጻል ። ይህ የሕይወት ታሪክ ለቆራጥነቱ፣ ለድካሙና ለጥንካሬው ምሥክር ነው። ከልጅነቱ ጀምሮ የትምህርት ደረጃውን፣ ሙያውንና በማህበረሰቡ አገልግሎት መሳተፍን የተለያዩ የህይወቱ ክፍሎች ያሳያል። ዶ/ር ጎንፋ የህይወት ታሪክ በአለም ላይ ለውጥ ለማምጣት የወሰኑት ድንቅ ዘገባ ነው። ዶ/ር ጎንፋ የአራት ድንቅ ልጆች አባት፣ የችሎታ ችሎታ ያለው የበሽታ ክትትል መርማሪ ዳግማዊ እና ከ8 ዓመት በላይ በሲቪል ሰርቪስ ልምድ ያካበቱ የዩናይትድ ስቴትስ ጦር ወታደር ናቸው። በሕዝብ ጤና መስክ የተካነ ሳይንሳዊ ድጋፍ የሚሰጥ ከመሆኑም በላይ በራሳቸውም ሆነ በቡድን ሆነው ውጤታማ በሆነ መንገድ በመሥራት ረገድ የታሪክ መዝገብ አለው። ራሱን የወሰነ ማኅበራዊ አገልጋይና የአካባቢው ማኅበረሰብ ንቁ አባል ነው ። የማይገባንን ህዝብ ለመደገፍ፣ አግባብነት፣ ማህበራዊ ድጋፍና አጠቃላይ ስኬትን ለመስጠት በተለያዩ የደሞዝና የበጎ ፈቃድ ስራዎች ሲሰራ ቆይቷል። ዶክተር ጎንፋ ከማሳቹሴትስ የፋርማሲና የጤና ሳይንስ ኮሌጅ በቦስተን, ኤም ኤ እና በአፕላይድ ሞለኪውላዊ ሳይንስ ወይም ባዮቴክኖሎጂ መምህር የሆነ የሳይንስ መምህር ጋር በጤና ሳይንስ በጤና ሳይንስ ውስጥ ዶክተርነት አላቸው, ፒኤ.

ስኬቶች

ዶ/ር ጎንፋ በቀጣይ ስኬት አማካኝነት ቀስ በቀስ መሻሻል በሚል መርህ ያምናሉ። ስኬት ከዚህ በፊት አግኝተህ የማታውቀውን ነገር ማግኘት የሚል ፍቺ ሰጥቶታል ። እንግዲህ የሁሉም ስኬት ልዩና ልዩ ነው። ዶ/ር ጎንፋ ሁሉም ሰው የህይወት መነሻው የተለየ ስለሆነ አንድ ሰው ስኬት አድርጎ የሚቆጥረው ለሌሎች ተመሳሳይ ላይሆን ይችላል ሲሉም ይከራከራሉ። ያከናወናቸውን ነገሮች በአጭሩና በጊዜ ቅደም ተከተል ገልጾታል ። በኦሮሚያ ምስኪን የገጠር አካባቢ ተወልዶ ስኬታማ ትምህርት ማግኘት የጨዋታ ለውጥ ና ለለውጡ ቁልፍ ሚና አለው። ዲሪባ ወላጆቹ መሥዋዕትነት በመክፈል ና እርሱንና ወንድሞቹንና እህቶቹን በዛሬው ጊዜ ያሉበትን አጋጣሚ ለመስጠት ጠንክረው በመሥራታቸው በጣም አመስጋኝ ነው። ወላጆቹ መደበኛ ትምህርት አልተቀበሉም። አባቱ ግን አማርኛ በመባል የሚታወቀውን የኢትዮጵያ ብሔራዊ ቋንቋ በማንበብ፣ በመጻፍና በመናገር ጠንቅቆ የሚያውቅ ነው። የዶክተር ጎንፋ አባት ሾቤ ጎንፋ በተፈጥሮ ችሎታቸው ምክንያት በሜንጊስቱ ሃይለ ማሪያም ስርዓት ለ12 ዓመታት የኬቤሌው መሪ ወይም ሊቀመንበር ነበሩ። ዶ/ር ጎንፋ ራሳቸው ትምህርት ቤት የመሄድ እድል ባይኖራቸውም የአባታቸውን ሰፊ እውቀትና እውቀት ያደንቃሉ።

ትግል

እንደ ሌሎቹ የኦሮሚያ ገጠር ህፃናት ሁሉ የልጅነት ህይወትም እጅግ በጣም አስቸጋሪ ና በጥርጣሬ የተሞላ ነበር። የአንድን ሰው ስም አመጣጥና ከሰው ባህል፣ ስኬትና ትግል ጋር እንዴት እንደሚዛመድ መረዳት አስፈላጊ ነው። ዶ/ር ጎንፋ የእናታቸው ቦካሼ ጎንፋ አምስተኛ ልጅ ሲሆኑ ከቀድሞ ትዳራቸው ሁለት ልጆች የወለዱት የአባታቸው ሰባተኛ ልጅ ናቸው። ተወልዶ ያደገው በኢትዮጵያ በኦሮሚያ ክልል፣ በሆሮ ጉዱሩ ቀበሌ በምስራቅ ወሎ ዞን፣ በደቻ ቻቢር ገጠር ኬበሌ ነው። ልጅ እያለ ወላጆቹን ለመርዳት የግብርና ሥራ ይሠራ ነበር ። ከዚያም በሴኬላ አንደኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ገብቶ በየቀኑ ከቤተሰቦቹ መኖሪያ ቤት ወደ ትምህርት ቤቱ በባዶ እግሩ በእግሩ በመሄድ በዚህ ትምህርት ቤት ከ1-8 ትምህርቱን አጠናቋል። ዶ/ር ጎንፋ ህይወቱን እንደ ተራ እና ስለ ልጅነቱ የተደባለቁ ስሜቶች እንዳሉ ገልጸዋል። ከአንድ እስከ ስምንት በሚደርሱ የክፍል ተማሪዎች ውስጥ ስላሳለፈባቸው የልጅነት ዓመታት በእውነት መናገር ይከብደዋል ። ይሁን እንጂትልቋ እህቱ በእናታቸው ሞት ምክንያት ትምህርቷን ማቋረጥ ቢኖርባትም አባቱ ለትምህርት ያለውን ፍቅርና አድናቆት የሕይወቱ ተልዕኮ አደረገ። ዶ/ር ጎንፋ በፅሁፍ እንደገለፁት ህብረተሰቡ በህብረተሰቡ ውስጥ ማደግ ምን እንደሚጠይቅ ሳያውቅ ብዙውን ጊዜ ለትምህርት ከፍ ያለ ግምት እንደሚሰጠው አጽንኦት ይሰጣሉ። ትምህርት የአንድን ሰው የወደፊት ሁኔታ ለመቅረጽ ላለው አቅም ከፍተኛ ዋጋ ነበረው። ይሁን እንጂ አብዛኛውን ጊዜ ትምህርት ቤት በመማርና በግብርና ሥራ ለመካፈል ወደ ቤት በመመለስ ብቻ የተወሰነ ነበር ። ያም ሆኖ በአንደኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ያጋጠሙት ተሞክሮዎች አሁንም ድረስ ሕያው ናቸው። በተለይ አንድ ትዝታ በጣም ሰፊና የተተወ መስክ ጎልቶ ይታያል ።

የልጅነት ሕይወትና አዎንታዊ አስተዋጽኦዎች

ዶ/ር ዲሪባ ጎንፋ በምስራቅ ወሎ ዞን ሆሩ ጉዱሩ ቀበሌ ከሾቤ ጎንፋ እና ከአባታቸው ከቦካሼ ጎንፋ ተወለዱ። ከ9 እስከ 12 ኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ወደ ሻምቡ የከፍተኛ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ከመዛወሩ በፊት በሴኬላ የአንደኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ከ1 እስከ 8 ኛ ደረጃ ትምህርቱን አጠናቅቆ ነበር። ዶ/ር ጎንፋ በትምህርት ዘመን በምስራቅ ወሎ ዞን የተወሰነ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤቶች ነበሩ። በዚህም ምክንያት የሻምቡ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት፣ ያሬት ጃርዳጋ፣ ጉዱሩ፣ ፊንቻሃ፣ አባይ ቾማን፣ ዶንጎሮ፣ ጉቲንና ሌሎችም አጎራባች አካባቢዎች የሚገኙበት የአንደኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ሆኖ ተሰማርቶ ነበር። ዶ/ር ጎንፋ ባለፈው አመት በትምህርት ቤት ከአቅም በላይ ሆኖ አግኝተውታል። በአጠቃላይ 1,564 መደበኛ ተማሪዎች ለኢትዮጵያ ትምህርት ቤቶች የመልቀቅ የምስክር ወረቀት ፈተና (ESLCS) ቢቀበሉም ትክክለኛ ለመሆን ጥቂት፣ 102 ብቻ (ዲፕሎማና ዲግሪ ያላቸውን ተማሪዎች ጨምሮ) በዚያን ጊዜ የከፍተኛ ትምህርት ከፍተኛ የመግቢያ ውጤት አግኝተዋል።

ዶ/ር ጎንፋ ከሻምቡ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት በመለየት ተመርቀዋል። በ2002 ዓ.ም. በሜኬሌ ዩኒቨርሲቲ የቢዝነስና ኢኮኖሚክስ ፋኩልቲ ትምህርታቸውን አጠናቀዋል። በዚህ ምረቃ ዲግሪያቸውን ባችለር ኦፍ አርትስ ኢን ኢኮኖሚክስ በ2006 ዓ.ም አግኝተዋል። ዶ/ር ጎንፋ እ.ኤ.አ በ2006 ዓ.ም. የተለያዩ ቪዛ (ዲቪ) ሎተሪ አሸነፉ። በዚህም ወደ ዩኤስ ኤ ለመሰደድ ቪዛ ሰጡ።

ወደ ዩኤስ ኤ ከመዛወሩ በፊት አርአያ ሆኖ ይኖር የነበረ ሲሆን የማህበረሰቡን ወጣቶች የለወጡ የአመለካከት ለውጥ ለማምጣት ጠንክሮ ይሰራል። ከግብርና ጋር በተያያዙ እንቅስቃሴዎችና በማህበረሰብ ወጣቶች ቅንጅት ለኢኮኖሚ ዕድገት በመሳተፍ ቤተሰቡን ሙሉ በሙሉ ደግፎታል። ዶ/ር ጎንፋ የእንግሊዝና የአፋን ኦሮሞ ክለብ ሊቀመንበር፣ የባዮሎጂ ክለቦች ክበብ፣ የፖሊዮ ክትባት አስተባባሪ፣ በሻምቡ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ሳሉ የዳካ ፕሬዝዳንት የተማሪዎች ማህበር ወንበር እንዲሁም በመቀሌ ዩኒቨርስቲ የቢዝነስና ኢኮኖሚክስ ፋኩልቲ የኦሮሞ ተማሪዎች ንቅናቄ ሊቀመንበር በመሆንም በተለያዩ የተማሪዎች አመራሮች አገልግለዋል።

ኑሮ በአሜሪካ

ዶ/ር ጎንፋ በአሜሪካ ለሚመሩት ህይወት በጣም አመስጋኝ ናቸው። በዩናይትድ ስቴትስ ስለኖረበት ተሞክሮ ምንም ቅሬታ የለውም። ጤነኛ ከሆንክ በአሜሪካ ከፍተኛ ስኬት የማስገኘት አቅም እንዳለህ ያምናሉ። እዚህ ላይ ሕይወት በነጻ ገበያ መርህ ላይ የተመሠረተ ነው. ስለዚህ የእርስዎ ችሎታ እና መንዳት መጠን መወሰን የእናንተ ኃላፊነት ነው. ዶ/ር ጎንፋ ህይወት ሁሌም ቀላል እንዳልሆነ፣ ነገር ግን በቆራጥነት እና ለመማር በማያቋርጥ ፈቃደኝነት፣ ጤነኛ የሆነ ሰው የአሜሪካን ህልም ማሳካት ይችላል በማለት ሃቀኛ ናቸው። እንደ ብዙዎቹ ስደተኞች፣ ስለ እንግሊዝኛ ቋንቋ ጠንካራ ግንዛቤ ሳይኖራቸው ዩናይትድ ስቴትስ መምጣት አስቸጋሪ ሊሆን ይችላል፣ ነገር ግን በመቋቋም እና በቆራጥነት፣ ማንኛውም ሰው እውነተኛ ችሎታውን ማሟላት ይችላል።

የህይወት ስኬት ወይም ስኬት ከሰው ወደ ሰው ይለያያል (Callista, 2022)። በገጠር ኢትዮጵያ ለተወለደና ላደገ ገበሬ ኑሮ በአማርኛ ፍጹም ቦታ ነው። ላገኘው ስኬት አመስጋኝና እርካታ ያለው ሰው ነው ። አሜሪካ በደረሰ በመጀመሪያው ዓመት ትኩረቱን በራሱና በቤተሰቡ ላይ አደረገ። በአባቱ ሕይወትና በወንድሙ ወይም በወንድሙ ወይም በእህቶቹ ትምህርት ላይ ከፍተኛ ወጪ በማዋጣት እርዳታ የሚያስፈልጋቸውን ወንድሞቹንና እህቶቹንና ዘመዶቹን ለመርዳት ቅድሚያ ሰጠው። ዶ/ር ጎንፋ ከአንድ ዓመት በኋላ ወደ ወደፊቱ ሥራቸው አቅጣጫቸውን ጀመሩ። ሕይወት ከትክክለኛ ሰዎች ትክክለኛውን ምክር ማግኘት እንደሆነ ያምናል ። ያገኘኸው መረጃ ሁሉ የሕልምህን ዕጣ ፈንታ ለማሳካት በቀጥታ ባይረዳህም እዚያ ለመድረስ ተስፋና ምኞት ይዟል ። ዶ/ር ጎንፋ በአሜሪካ የመጀመሪያ ቀናት ያገኟቸው አብዛኛዎቹ ሰዎች ጥቂት እንደነበሩም አረጋግጠዋል። መረጃዎቻቸውም የተከለለ፣ አጠቃላይና ብዙውን ጊዜ ምስጢራዊ የሆነ ነበር። ይህም ድርጊት እንዳይፈፀም እንቅፋት ሆኖባቸው ነበር።

በፔንሲልቬኒያ የሚገኘው የዳያስፖራው የኦሮሞ ማህበረሰብ ድርጅት በሀገሪቱ ምድር በነበረው ያልተረጋጋ የጂኦፖለቲካ ሁኔታ ማህበረሰባዊ አገልግሎት ለመስጠት የሚያስችል ጠንካራ አልነበረም። በዚህም የተነሳ አብዛኞቹ የኦሮሞ ዳያስፖራዎች በሚያሳስቧቸው ነገሮች ተጠምደው ህይወታቸውን ለማሻሻል ለሚፈልጉ አዳዲስ ሰዎች ጠቃሚ መረጃ መስጠት አልቻሉም። በፊላደልፊያ ጠንካራ የማህበረሰብ ድርጅት አለመኖሩ እንደ ዶ/ር ጎንፋ ያሉ አዳዲስ ሰዎች ላይ አሉታዊ ተፅዕኖ አሳድሯል። በምላሹም ጊዜውን የኦሮሞ ስደተኞች ለአካባቢው ሃብትና ባለስልጣናት እይታ እንዲጎለብት በማህበረሰብ አደረጃጀትና በበጎ ፈቃደኝነት ላይ አዋለ። የኦሮሞ ማህበረሰብ ድርጅትን ስልጣን ለመስጠት በማህበረሰብ ተሳትፎ ና በፓናል ውይይቶች ላይ በንቃት ይሳተፋል። ለአምስት ዓመታት ያህል ምክትል ፕሬዝዳንት በመሆን በኋላም የኦሮሞ ማህበረሰብ ድርጅት (ኦኮፒ) ፕሬዝዳንት ሆነው አገልግለዋል።

ማጣቀሻዎች[edit]

Gonfa, D. (2018). በኦሮሚያ የቆሻሻ ውሃ ህክምና ላይ የባዮቴክኖሎጂ አተግዳሪነት... የኦሮሞ ሳይንስና ቴክኖሎጂ ማህበር 2ኛ ዓመታዊ ጉባዔ ሂደት( p. 1)

ካሊስታ አ. ፓ. (2022) ትንታኔ የህይወት እሴት ከ ሃቢቢ እና አይኑን ልብ ወለዶች። መሃይምነት - ዓለም አቀፍ ሳይንሳዊ መጽሔቶች ኦቭ ሶሻል፣ ትምህርት፣ ሂውማኒቲስ, 1(2), 33–44. https://doi.org/10.56910/literacy.v1i2.213 Oromopa (talk) 23:14, 15 October 2023 (UTC)[reply]